Wacław I Piast (urodzony między 1310 a 1318 roku, zmarł 2 czerwca 1364 roku) herb
Syn Bolesława III "Rozrzutnego" Piasta, księcia na Legnicy, Brzegu i Wrocławiu, księcia kaliskiego, księcia opawskiego, księcia brzeskiego, księcia legnickiego, księcia namysłowskiego, księcia lubieńskiego, dziedzica korony Królestwa Polskiego i Małgorzaty Przemyślidówny, córki Wacława II Przemyślida, króla Czech i Polski, wielkiego księcia krakowskiego.
Książę namysłowski od zimy/wiosny 1338 roku do 1342 roku [przed 10 października], książę chojnowski od 1342 roku [przed 10 października] do 23 lipca 1359 roku, książę legnicki od 1342 roku [przed 10 października] do 2 czerwca 1364 roku, książę lubiński od 1342 roku [przed 10 października] do między 1348 a 1349 rokiem, książę złołotoryjski od 1342 roku [przed 10 października] do 1358 roku, książę brzeski i oławski [połowy] od między 18 lutego a 5 marca 1358 roku do 2 czerwca 1364 roku.
Po 21 stycznia a przed 8 lutego 1341 roku poślubił Annę Piastównę (urodzona około 1325 roku, zmarła w 1367 roku), córkę Kazimierza I Piasta, księcia cieszyńskiego i Eufemii (Ofki), córki Trojdena I Ptasta, księcia czerskiego.
Wacław I legnicki [...] zaczął żyć z wielką rozrzutnością, która wkrótce przywiodła go do takiego ubóstwa (gdy na życie zbytkowne nie starczyły i miny złote, które się po latach siedmiu od ich odkrycia wyczerpały), że nie miał pieniędzy nawet na liche utrzymanie i często głód cierpieć musiał - "Kronika" Jana Długosza.
Wacław I był najstarszym synem księcia legnicko-brzeskiego Bolesława III "Rozrzutnego" i Małgorzaty, córki króla czeskiego i polskiego - Wacława II, (na którego cześć otrzymał zresztą imię). Książę namysłowski w lalach 1338-1342 i legnicki w lalach 1342-1345 wraz z brałem Ludwikiem I, w lalach 1345-1346 w wyniku podziału księstwa legnickiego w Chojnowie i Złotoryi, w lalach 1346-1349 całość księstwa legnickiego, w 1348 lub 1349 roku strata Lubina, w 1358 roku uzyskana połowa księstwa brzesko-oławskiego. Namysłów i Byczyna, sprzedana linii świdnickiej, w 1359 roku w wyniku nowego podziału Legnica i Złotoryja.
O dzieciństwie księcia i wczesnej młodości nie wiemy zgoła nic, gdyż w źródłach Wacław I pojawia się dopiero w 1329 roku przy okazji składania hołdu lennego przez Bolesława III Janowi Luksemburskiemu. Już w 1338 roku Wacław od ojca własną tymczasową dzielnicę - okręg namysłowski. Cztery lata później starzejący się Bolesław III zdecydował się przekazać swoim dwóm dorosłym już synom (Wacławowi i Ludwikowi I) w zamian za Namysłów oraz spłatę licznych długów - księstwo legnickie pozostawiając sobie niewielki dział w Brzegu i Oławie.
Bracia początkowo postanowili nie dokonywać podziału i rządzili wspólnie, próbując znaleźć sposób rodeł dochodów w księstwie nie było wiele, gdyż mało gospodarny ojciec zastawił i sprzedał większość regaliów książęcych i dopiero po wzmożeniu wydobycia złóż złota w podlegnickich Mikołajowicach stan finansów nieznacznie się poprawił. W 1345 roku książęcy bracia zdecydowali się na podział swoich kompetencji i władzy. Wacław i Ludwik dokonali wtedy losowania, na mocy którego starszemu przypadła wprawdzie rozleglejsza lecz znacznie uboższa część ze Złotoryją, Chojnowem, Chocianowem i zastawionym Lubinem.
Podział próbę czasu wstrzymał tylko rok, gdyż bardzo schorowany Wacław, spodziewając się urodzenia potomka po ośmiu latach małżeństwa z księżniczką cieszyńską Anną, wymógł na bracie układ, w którym zobowiązał się przekazać po swojej spodziewanej rychłej śmierci dziedzictwa Ludwikowi i to bez względu na nic. W zamian za to Ludwik zrezygnował ze swojej dzielnicy na rzecz Wacława, otrzymując odszkodowanie w wysokości 400 grzywien rocznie wraz z pałacem w Buczynce. Wkrótce okazało się jednak, że Wacław mimo złego stanu zdrowia wcale nie chce umierać. Dodatkowo zaś sytuacja uległa skomplikowaniu po urodzeniu się Wacławowi i Annie kolejno czterech synów. Książę legnicki chcąc zmusić Ludwika do rezygnacji z pretensji do następstwa po sobie i renty pieniężnej, a końcu po śmierci ojca Bolesława III, w 1352 roku nawet do użycia siły.
Wojna domowa toczyła się ze zmiennym szczęściem, z przerwami sześć lat (przerywały ją próby mediacji księcia oleśnickiego Konrada I, biskupa wrocławskiego - Przecława z Pogorzeli i cesarza Karola IV). Wojna zakończyła się dopiero w lipcu 1359 roku układem na mocy którego przegrany Wacław musiał wydzielić Ludwikowi ze stolicą w Chojnowie oraz połowę odziedziczonego po macosze Katarzynie Subić księstwa brzesko-oławskiego (drugą połowę wraz z Byczyną i Kluczborkiem Wacław zdążył już sprzedać księciu świdnickiemu Bolkowi II). Dodatkowym ustępstwem Wacława było zapłacenie odszkodowania młodszemu bratu w wysokości 4500 grzywien. Oprócz konfliktu z bratem Wacław był zaangażowany również w popieraniu rządów Luksemburgów na Śląsku i tak w 1348 roku na polecenie cesarza pełnił funkcje mediatora w sporze pomiędzy biskupem wrocławskim Przecławem z Pogorzeli a kapitułą wrocławską o prawo książęce.
Jedenaście lal później książę próbował z kolei rozsądzić spór zaistniały o księstwo bytomsko-kozielskie, pomiędzy księciem oleśnickim Konradem I a księciem cieszyńskim Przemysławem I "Noszakiem". Wreszcie w lutym 1350 roku Wacław obecny był w orszaku Karola IV uczestniczącym w ślubie landgrafa Turyngii (i zarazem margrabiego Miśni) - Fryderyka II w Budziszynie na Łużycach.
Przez cały okres rządów głównym problemem Wacława I był pusty skarb księstwa. Nie chodziło tutaj jednak tylko o niegospodarność najstarszego syna Bolesława III "Rozrzutnego", ale i o ogromne długi odziedziczone po ojcu. Nic więc dziwnego, że większość obszaru księstwa znalazła się wkrótce w dzierżawie i zastawie sąsiednich książąt i biskupów, a nawet zwykłych rycerzy i mieszczan. Mimo fatalnej sytuacji finansowej Wacław zdecydował się na fundację klasztoru benedyktynek i kolegiaty pw. Bożego Grobu w Legnicy. W celu zaś podniesienia własnego prestiżu przez kilka lat wybijał złote monety tzw. "wacławki".
Wacław I legnicki zmarł 2 czerwca 1364 roku i został pochowany w ufundowanym przez siebie kościele Bożego Grobu w Legnicy. Pomimo ciążącej na Wacławie kary ekskomuniki za niespłacone długi, obyło się bez większych komplikacji. Dopiero w 1365 roku synowi Wacława udało się karę uchylić. Papież Urban V, za wstawiennictwem Karola IV Luksemburskiego, zdjąłe klątwę ciążącą na Wacławie.
Rządy regencyjne w księstwie legnickim, w imieniu małoletnich synów Wacława, obejmuje stryj Ludwik I "Sprawiedliwy". Wacław z małżeństwa z Anną cieszyńską doczekał się pięciorga dzieci - czterech synów i córkę, wydaną za księcia żagańskiego Henryka VI.
Żródła:
"MONETY KSIĄŻĄT LEGNICKO-BRZESKICH" - Katalog 1296-1876 - autor: Piotr Kalinowski, 2009
Wacław I legnicki w "Poczet.com" autorstwa: Michała Szustera
18-02-2020